آیه 34 سوره آل عمران

ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (34)

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 77

ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ‌: برگزيد انبياء را در حالتى كه ذريه و فرزندانى هستند برخى از آنها از بعض ديگر، يعنى اولاد پسنديده از آباى برگزيده؛ يا اينها ذرّيه واحدند كه متشعّب شده‌اند برخى از برخى ديگر. وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ‌: و خداوند شنوا است گفتار مردمان را، دانا است به اعمال ايشان، پس اختيار فرمايد براى نبوت و رسالت، هر كه را كه صادق است در قول و فعل.

تبصره: احاديث بسيار وارد شده كه آل محمد عليهم السلام، ذريه آن حضرت مى‌باشند:

1- «معانى الاخبار» ابن بابويه رضوان الله عليه روايت نموده كه از حضرت صادق عليه السّلام سؤال شد از معنى آل محمد، فرمود: آل محمد ذريّه آن حضرت و اهل بيت او و ائمه هدى و اوصياى آن حضرت‌اند؛ و عترت او، اصحاب عبا مى‌باشند. و امت آن حضرت، كسانى هستند كه تصديق نمودند به آنچه آن حضرت از جانب خدا آورده و متمسك شدند به دو ثقل كه مأمورند به تمسك به آن دو: يكى كتاب و ديگرى عترت باشد، آن عترتى كه آيه تطهير در حق ايشان نازل شده. «1» 2- تفسير برهان- حضرت باقر عليه السّلام اين آيه را تلاوت و فرمود:

مائيم از اين آل ابراهيم عليه السّلام، و مائيم بقيّه اين عترت. «2» 3- حضرت صادق عليه السّلام فرمود: محمد بن اشعث كندى گفت به حضرت امام حسين عليه السّلام: اى حسين بن فاطمه، تو را چه حرمت است با رسول خدا كه از براى غير تو نيست؟ پس آنحضرت اين آيه را تلاوت و فرمود:

قسم به خدا حضرت محمد از آل ابراهيم عليه السّلام است، و عترت هاديه آل محمد هستند. «3»

«1» معانى الاخبار، صفحه 94، حديث سوّم.

«2» تفسير برهان، جلد اوّل، صفحه 278، حديث هشتم.

«3» تفسير صافى، جلد اوّل، صفحه 328

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 78

4- «تفسير لوامع» مروى است كه از حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام از «ذريه» پرسيدند، فرمود: من عسكرى پسر زكى على بن محمد، و زكى از هادى محمد بن على، و محمد هادى از رضا على بن موسى، و رضا على از كاظم، و موسى كاظم از جعفر صادق، و صادق جعفر از باقر محمد، و محمد باقر از سجاد زين العابدين، و زين العابدين سجاد از شهيد مظلوم كربلا حسين بن على عليهم السلام؛ پس حضرت بسيار گريه نمود و فرمود: حسين از على بن ابى طالب و از فاطمه زهرا دختر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مى‌باشد.

و به طريق عامه قريب به همين مضمون وارد است، چنانچه «طبرانى» و صاحب «ذخيرة المآل فى فضايل الآل» در مقصد ثانى در ذيل آيه اربعة عشر روايت نموده.

5- «تفسير برهان» ابى عمرو زبيرى روايت نموده كه از حضرت صادق عليه السّلام پرسيدم: حجت در كتاب خدا چيست كه آل محمد عليهم السلام ايشانند اهل بيت؟ آن حضرت فرمود: فرمايش الهى: إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‌ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ‌ و آل محمّد- هكذا نزلت- عَلَى الْعالَمِينَ ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ‌؛ و نمى‌باشد ذرّيّه‌اى از قوم، مگر نسل ايشان كه از اصلاب هستند، چنانچه فرمايد: اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْراً. «1» تتمه: مراد از فرمايش حضرت «هكذا نزلت» اشاره به تأويل آيه باشد، چنانچه بسيارى از آيات در روايات بدين طريق وارد شده و بزرگان از علماى شيعه همين را فرموده‌اند.

ذُرِّيَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (34)

ترجمه‌

نسلى هستند كه برخى از آنها از برخى ميباشند و خدا شنونده دانا است..

تفسير

ذريه شخص عبارت از اولاد و نسل شخصند و اطلاق بر يكى و جماعت ميشود و بر حسب تركيب حال يا بدل است از آل و مراد آنستكه آل ابراهيم و آل عمران يك سلسله هستند كه بعضى از آنها از بعض ديگر منشعب شده‌اند و عياشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه پرسيدند دليل بر آنكه آل محمد اهل بيت او هستند از قرآن چيست حضرت فرمود اين آيه كه از آن معلوم ميشود آل شخص ذريه شخصند و ذريه شخص نسل شخص است كه از صلب او باشد و در مجمع از آنحضرت نقل نموده كه برگزيدگان خدا بعضى از نسل بعضى هستند حقير عرض ميكنم شايد مراد آن باشد كه اينها ذريه طيّبه هستند كه بعضى از آنها از حقيقت بعضى ديگرند يعنى تمامشان از يك نور خلق شده‌اند چنانچه عقل و نقل بر اين معنى دلالت دارد و اللّه اعلم و خداوند شنوا است اقوال آنانرا كه تصديق فضيلت برگزيدگان خدا را نمودند و اقوال آنانرا كه منكر شدند و دانا است كه چه كسانى قابل منصب نبوت و امامتند.

ذُرِّيَّةً بَعضُها مِن‌ بَعض‌ٍ وَ اللّه‌ُ سَمِيع‌ٌ عَلِيم‌ٌ (34)

نوح‌ ذريّة آدم‌، ابراهيم‌ ذريّه‌ نوح‌، آل‌ ابراهيم‌ ذريّه‌ ابراهيم‌، آل‌ عمران‌ ذريّه‌ عمران‌ ‌عليهم‌ ‌السلام‌. «شاخ‌ گل‌ ‌هر‌ جا ‌که‌ ميرويد گل‌ ‌است‌»

(اشهد انّك‌ كنت‌ نورا ‌في‌ الاصلاب‌ الشامخة و الارحام‌ المطهّرة ‌لم‌ تنجّسك‌ الجاهليّة بانجاسها و ‌لم‌ تلبسك‌ ‌من‌ مدلهمّات‌ ثيابها).

(تنبيه‌)

‌در‌ بسياري‌ ‌از‌ اخبار داريم‌ ‌که‌ لفظ آل‌ محمّد صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و سلّم‌ ‌در‌ ‌آيه‌ ذكر ‌شده‌ و ساقط

جلد 3 - صفحه 178

‌شده‌ لكن‌ مراد تفسير ‌است‌ ‌که‌ آل‌ محمّد صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و آله‌ و ‌سلّم‌ ‌هم‌ داخل‌ ‌در‌ ‌آيه‌ هستند چنانچه‌ ‌در‌ بحث‌ تحريف‌ ‌در‌ مقدّمات‌ متعرّض‌ شديم‌ و بقيّه‌ ‌آيه‌ تفسيرش‌ واضح‌ ‌است‌.

]

(آیه 34)- در این آیه می‌افزاید: «آنها فرزندان و دودمانی بودند که بعضی از بعضی دیگر گرفته شده بودند» (ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ).

این برگزیدگان الهی از نظر اسلام و پاکی و تقوا و مجاهده برای راهنمایی بشر همانند یکدیگر بودند.

ج1، ص279

و در پایان آیه اشاره به این حقیقت می‌کند که خداوند مراقب کوششها و تلاشهای آنها بوده، و سخنانشان را شنیده است و از اعمالشان آگاه است می‌فرماید: «خداوند شنوا و داناست» (وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ).

در آیات فوق علاوه بر آدم، به تمام پیامبران اولوا العزم اشاره شده است. نام نوح صریحا آمده، و آل ابراهیم هم خود او و هم موسی و عیسی و پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله را شامل می‌شود.